Gasunie is een belangrijke wegbereider voor de overstap op CO2-neutrale energie die de samenleving aan het maken is. We leggen infrastructuur aan voor waterstof, CCS, warmte en groen gas. We transformeren hierdoor de komende jaren van aardgastransportbedrijf naar energie-infrastructuuronderneming.
Onze bijdrage aan het Nationale Transitiepad
De energietransitieprojecten die Gasunie ontwikkelt, stellen de Gasunie-netgebruikers in staat om de komende jaren vele megatonnen CO2-emissies te reduceren.
Gasunie faciliteert tot en met 2030 vele megatonnen CO2-reductie bij netgebruikers*
* In het jaarverslag over 2022 publiceerden we een vergelijkbare tabel. Onze verwachtingen waren toen: - voor waterstof: (2025: 0,9) (2026: 2,5) (2027: 3,0) (2028: 3,5) (2029: 5,2) (2030: 6,7); - voor CCS: (2025: 1,3) (2026: 2,5) (2027: 5,6) (2028: 8,8) (2029: 12,5) (2030: 12,5).
Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn. Om daar te komen, moeten we als land de komende decennia elk jaar een gemiddelde CO2-emissiereductie realiseren; het zogeheten Nationale Transitiepad (de gele lijn in onderstaande visual). Maar Nederland loopt achter op dit pad, zo blijkt uit de Klimaat en Energieverkenning (KEV) van het Planbureau voor de Leefomgeving (de stippellijn).
Als Gasunie door haar stakeholders in staat wordt gesteld haar huidige investeringsplannen de komende jaren compleet en zonder vertraging uit te voeren, stellen we Nederland in staat om een significant deel van de kloof tussen KEV en Transitiepad te dichten. We denken dat netgebruikers door onze energietransitieprojecten in 2030 25,6 Mton CO2-uitstoot kunnen reduceren. Ter illustratie: de totale CO2-uitstoot van Nederland in 2022 was 158,4 Mton*.
* CBS, emissies van broeikasgassen berekend volgens IPCC-voorschriften.
Gasunie-investeringen in Hyperlink zorgen voor megatonnen CO2-reductie in Duitsland
Onze investeringsplannen in het Duitse landelijke waterstofnetwerk Hyperlink kunnen daarnaast voor enkele megatonnen extra reductie zorgen en dragen bij aan het transitiepad van Duitsland.
Investeringen zorgen ervoor dat Nederland het Transitiepad niet uit het oog verliest (in Mton/jaar)
In de grafiek hierboven staan de door Gasunie gefaciliteerde vermeden nationale emissies weergegeven; voor 2030 zijn deze voorzien op 25,6 megaton (MT). Als andere sectoren in de economie hun rol pakken, kan de rest van de kloof ook worden gedicht en blijven we op koers voor een CO2-neutraal Nederland in 2050*. De transitie-investeringen van Gasunie zorgen vooral voor reductie in de sectoren Industrie en gebouwde omgeving.
* In het hoofdstuk Aanvullende informatie achter in dit jaarverslag geven we een toelichting op onze calculaties.
Andere sectoren moeten ook een aandeel leveren in het dichten van de kloof (in Mton/jaar)
Het effect van onze investeringen tot en met 2030 is ook zichtbaar als we de horizon doortrekken naar 2050, zoals in onderstaande visual. Gebruikers van de Gasunie-infrastructuur zullen dan minder CO2 gaan uitstoten (het gele vlak) en kunnen zelfs eerder klimaatneutraliteit bereiken dan de nationale doelstelling.
Gebruikers Gasunie-infrastructuur kunnen eerder klimaatneutraal zijn dan de doelstelling (in Mton/jaar)
Na 2030 resteert voor Gasunie nog een aanzienlijke taak. Met name het waterstofsysteem moet worden uitgebouwd. Ook voorzien we een verdere groei in groen gas en vervolginvesteringen in transport van CO2. Een technische toelichting op onze bijdrage aan het nationale transitiepad staat als appendix in dit jaarverslag. We rekenen deze bijdrage jaarlijks opnieuw uit op basis van de nieuwste externe en interne inzichten. Ten opzichte van het vorige jaarverslag hebben we te maken met een nieuwe KEV, een latere inbedrijfname van maar hogere reductie bij Porthos en lager-dan-verwachte benutting van het nationale waterstofnetwerk.
Gasunie Transitiepad Calculator
Om onze maatschappelijke bijdrage aan het CO2-neutraal maken van Nederland nog inzichtelijker te maken, heeft Gasunie tegelijk met het verschijnen van dit jaarverslag een interactieve online Gasunie Transitiepad Calculator gepubliceerd. Ons basisscenario is dat alle nieuwbouwprojecten die tot 2030 lopen, in het door ons ingestelde opleveringsjaar in gebruik worden genomen. Met de Transitiepad Calculator kan iedereen zelf ook gunstigere en minder gunstige scenario’s doorrekenen. De Gasunie Transitiepad Calculator houdt rekening met de effecten van onze investeringen tussen 2020-2030. Een nieuwe reeks Gasunie-investeringen voor de periode 2030-2050 kan leiden tot een steilere daling van het Nationale Transitiepad.
Onze waterstofprojecten
Netwerk Eén van de randvoorwaarden voor de ontwikkeling van een waterstofmarkt is de infrastructuur voor import, transport en opslag. Nederland en Noordwest-Duitsland zijn uitstekend gepositioneerd als toegangspoort voor waterstof naar Europa.
We hebben de ambitie om als eerste Europese land de infrastructuur voor waterstof op orde te hebben. Hierdoor kan Nederland een belangrijk knooppunt voor waterstof worden. Koning Willem-Alexander gaf in oktober op de Tweede Maasvlakte het startsein voor de aanleg van het eerste deel van in totaal 1.200 kilometer waterstofnetwerk*. Dit net wordt ontwikkeld door Gasunie-dochter Hynetwork Services en gaat voor een groot deel bestaan uit herbestemde gasleidingen van Gasunie-dochter GTS. Na het Rotterdamse netwerk willen we in 2024 een investeringsbeslissing nemen voor de tracés Noord-Nederland en Zuidwest-Nederland.
* In de jaren na 2030 wordt het landelijke waterstofnetwerk waarschijnlijk verder uitgebreid.
De oorlog in Oekraïne heeft geleid tot veranderingen in de gasmarkt die impact hebben op de timing van de beschikbaarheid van de her te bestemmen GTS-leidingen. Concreet betekent dit dat de IJsselmeerroute behouden moet worden als west-oost-verbinding voor aardgastransport en voorlopig niet ingezet kan worden voor waterstoftransport. Om alsnog waterstof van west naar oost te kunnen transporteren, is Gasunie in mei 2023 toegetreden tot de Delta Rhine Corridor. Binnen dit initiatief wordt een waterstoftransportleiding aangelegd door Hynetwork Services.
In november hebben de federaal minister voor Economie en Klimaat en de brancheorganisatie FNB Gas een ontwerp voor het Duitse nationale waterstofnetwerk (het ‘Kernnetz’) gepubliceerd. Gasunie heeft samen met elf andere gastransportnetbeheerders bijgedragen aan de totstandkoming van dit ontwerp, dat begin 2024 definitief moet worden. De eerste werkzaamheden voor Gasunie’s deel van het Kernnetz, Hyperlink geheten, zijn inmiddels begonnen. Komend jaar wordt er op ruim dertig plekken gewerkt aan het gereedmaken van bestaande leidingen voor het transport van waterstof.
Hynetwork Services en de Duitse netbeheerders Open Grid Europe en Thyssengas tekenden in november een samenwerkingsovereenkomst over de aansluiting van de nationale waterstofnetwerken tussen Nederland en Duitsland. Tegelijkertijd tekenden zes energiebedrijven (BP, Uniper, E.ON/Essent, Onyx Power, Equinor en Engie) een intentieverklaring waarin zij aangaven via Nederland waterstof te willen transporteren naar (industriële) afnemers in Duitsland.
Duitsland en Denemarken ondertekenden in het voorjaar van 2023 een overeenkomst voor de komst van een waterstofleiding tussen Noord-Duitsland en West-Denemarken waarin Hyperlink door zijn gunstige ligging een rol kan gaan spelen.
Import Het is duidelijk dat de behoefte aan waterstof de komende decennia veel groter wordt dan de Nederlandse productie. Ook het ministerie van EZK onderschrijft dit en organiseerde om die reden meerdere handelsmissies samen met Gasunie en andere staatsdeelnemingen naar onder andere Chili en Zuid-Afrika.
Ook dichter bij huis worden zogeheten importcorridors opgezet. Om de groene waterstofketen van Spanje naar Nederland tot stand te brengen, tekenden de Spaanse energiebedrijven Cepsa en Iberdrola intentieverklaringen met Gasunie en ACE Terminal. Hierin uiten partijen de wens om groene ammoniak naar Nederland te exporteren via de geplande ACE-importterminal in de haven van Rotterdam en van daaruit groene waterstof te transporteren via het Nederlandse landelijke waterstofnetwerk naar Europese klanten.
In 2024 worden potentiële importcorridors met andere landen uitgebouwd en worden de plannen voor de importterminals ACE Terminal, EemsEnergyTerminal in de Eemshaven en GLNG Terminal in Brunsbüttel verder uitgewerkt.
Offshore Waterstof op zee gaat een belangrijke rol spelen in de energietransitie. De Nederlandse overheid onderzoekt de mogelijkheid voor de uitrol van 70 GW aan offshore windenergiecapaciteit in 2050. Met onze offshore waterstofstrategie zetten we in op ontsluiting van de enorme potentie van elektriciteitsproductie op de Noordzee voor de productie van groene waterstof op zee en transport van deze waterstof naar land. Daarnaast willen we internationale verbindingen opzetten om ervoor te zorgen dat Gasunie kan voorzien in extra aanbod van waterstof voor de Nederlandse en Noordwest-Europese markt.
In dat kader zijn de eerste successen in 2023 al geboekt. Zo is er € 50 miljoen in de begroting van EZK opgenomen voor Gasunie voor de ontwikkeling van het offshore waterstofnetwerk. Gasunie is een belangrijke partner binnen verschillende onderzoeken die de haalbaarheid van een offshore netwerk op de Noordzee onderzoeken. Daarbij nemen we ook nadrukkelijk de wens mee dat het netwerk natuur-inclusief en natuurversterkend wordt.
Een belangrijk lopend onderzoek is dat van EZK, genaamd Energie-infrastructuurplan Noordzee 2050 (EIPN). Het EIPN schetst een richtinggevend beeld van de ontwikkeling van de benodigde infrastructuur voor windenergie op zee in de periode 2030 tot 2050. Naar verwachting is het plan in 2024 klaar.
Opslag Voor een goed functionerende waterstofmarkt is grootschalige opslag van waterstof een voorwaarde. Daar wordt door Gasunie-dochter HyStock hard aan gewerkt. In Zuidwending, bij Veendam in de provincie Groningen, slaat Gasunie in zes zoutcavernes aardgas op. We zijn van plan om op deze locatie ook waterstofopslagen te ontwikkelen.
Begin 2023 hebben we op onze locatie Zuidwending het demonstratieproject waterstofopslag A8 afgerond. In dit project is gedemonstreerd dat waterstof veilig kan worden opgeslagen in een zoutcaverne. HyStock werkt aan het ontwerp van de bovengrondse installatie en het verkrijgen van de vergunningen voor de opslag van waterstof in de eerste caverne. Voor deze caverne konden marktpartijen in 2023 inschrijven op toekomstige opslagcapaciteit. Het volume dat door de marktpartijen werd gereserveerd, overtrof ruimschoots de beschikbare opslagcapaciteit van 216 GWh.
In Duitsland neemt Gasunie met partner STORAG ETZEL deel aan het pilotproject H2Cast. Het doel is kennis en ervaring op te doen met het geschikt maken van twee bestaande zoutcavernes voor de opslag van waterstof. Gasunie gaat beide cavernes via een bovengrondse installatie met elkaar verbinden. De cavernes liggen dicht bij het toekomstige waterstofnetwerk Hyperlink en Wilhelmshaven.
De komende jaren werken we verder aan de waterstofopslag in Zuidwending en onderzoeken we alternatieven voor opslag in andere regio’s in Nederland en in Duitsland.
Onze CCS-projecten
Er zijn verschillende oplossingen om de CO2-concentratie in de atmosfeer niet verder te laten stijgen. Een van de op korte termijn meest kostenefficiënte oplossingen is het afvangen, transporteren en ondergronds opslaan van CO2-uitstoot: CCS (Carbon Capture & Storage). De opslag van CO2 gaat in Nederland plaatsvinden in lege gasvelden onder de Noordzee. Hiermee hebben we niet pas op langere termijn, maar meteen impact op de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer, tegen lage maatschappelijke kosten. Gasunie werkt, met partners, aan vier concrete en grote CCS-projecten: Porthos, Aramis, CO2next en Delta Rhine Corridor (DRC).
Porthos Gasunie, EBN en Havenbedrijf Rotterdam hebben in 2023 de definitieve investeringsbeslissing genomen voor Porthos. Dat werd mogelijk nadat de Raad van State oordeelde dat de stikstofoxide die vrijkomt tijdens de bouw, geen significante effecten heeft op nabijgelegen natuurgebieden. In 2024 start in Rotterdam daarmee de aanleg van het eerste grote systeem voor CO2-transport en -opslag in Nederland. Dit besluit is een belangrijk startmoment voor toekomstige ontwikkelingen in de opslag van CO2 in Nederland. We verwachten dat het Porthos-systeem, waarmee een investeringsbedrag van € 1,3 miljard is gemoeid, in 2026 klaar is.
De bedrijven Air Liquide, Air Products, ExxonMobil en Shell gaan CO2 afvangen en aanleveren bij Porthos. Zij investeren daartoe zelf in afvanginstallaties. Porthos transporteert de CO2 vervolgens door leidingen in de Rotterdamse haven naar lege gasvelden op circa 20 km uit de kust. Daar wordt de CO2 permanent opgeslagen op 3 tot 4 km onder de Noordzeebodem. Porthos gaat ongeveer 2,5 Mton per jaar opslaan gedurende 15 jaar, tot een totaal van circa 37 Mton. Daarmee is Porthos uitverkocht. Het transportsysteem op land dat wordt aangelegd, biedt wel ruimte voor toekomstige CO2-opslagprojecten.
Aramis Aramis heeft de FEED-fase bereikt. De betrokken partners TotalEnergies, Shell, EBN en Gasunie hebben in december overeenstemming bereikt over de verdere ontwikkeling van belangrijke onderdelen van de benodigde infrastructuur, waaronder de offshore transportleiding die een capaciteit krijgt van maximaal 22 Mton/jaar. Hiermee komt de realisatie van het grootste CCS-project in Noordwest-Europa een stap dichterbij.
We verwachten dat het ontwerp in 2025 gereed is, waarna de definitieve investeringsbeslissing kan volgen. Het daadwerkelijk aanleggen van de transportinfrastructuur kan daarna starten. Volgens de huidige planning is het Aramis-project eind 2028 operationeel, mits alle benodigde vergunningen zijn verkregen. Vanaf dat moment kan de industrie haar CO2 via de transportleiding van Aramis vervoeren naar verschillende lege gasvelden onder de Noordzee. Anders dan bij Porthos wordt Gasunie alleen verantwoordelijk voor transport. Het opslaan wordt door de consortiumpartners georganiseerd.
DRC De Delta Rhine Corridor (DRC) is een verzameling van initiatieven om gelijktijdig meerdere ondergrondse buisleidingen en gelijkstroomverbindingen aan te leggen tussen Rotterdam en de Duitse grens, via Moerdijk en Geleen. Gasunie wil als consortiumpartij binnen de DRC een waterstofleiding en een CO2-leiding gaan realiseren en beheren. De leidingencorridor biedt ook plaats voor andere typen leidingen en kabels. Voor het CO2-gedeelte hebben we in 2023 een eerste opzet voor het technische systeem gemaakt. Commercieel bereiden we ons voor op het opstarten van een open season voor de CO2-leiding in Nederland begin 2024.
Warmte
Gasunie bouwt aan WarmtelinQ, een ondergrondse warmwaterleiding van 56 kilometer lang om warmte van de Rotterdamse haven te vervoeren naar woonwijken in onder meer Vlaardingen, Rijswijk, Den Haag en Leiden. Via deze leiding transporteren we warmte uit de Rotterdamse haven. Deze warmte kan door onze klanten gebruikt worden voor het verwarmen van huizen, bedrijven en tuinbouw. Het totale vermogen van het hoofdtransportnet WarmtelinQ wordt 250 MWth. Dat staat ongeveer gelijk aan de warmte voor 120.000 huishoudens. Dit levert een CO2-reductie op 0,18 megaton per jaar.
Het project ligt op schema om de warmtetransportleiding tussen Vlaardingen en Den Haag in 2025 operationeel te hebben en de aftakking naar Leiden in 2027. De werkzaamheden in Den Haag zijn net na de zomer van 2023 van start gegaan. Voor de aftakking naar Leiden heeft het team eind 2023 de definitieve versie van de Milieueffectrapportage en het Provinciaal Inpassingsplan naar Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland gestuurd.
Groen gas
Nederland heeft zich in het Klimaatakkoord tot doel gesteld om in 2030 jaarlijks 2 miljard m3 (2 bcm) groen gas te produceren. Momenteel is dat circa 0,25 bcm. Gasunie ziet veel kansen voor opschaling van groengasproductie door marktpartijen, en wil dit faciliteren door het invoeden van groen gas in het Gasunie-netwerk mogelijk te maken.
Gasunie gaat vanaf begin 2024 een 60 kilometer lange aardgasleiding tussen Emmen en Ommen geschikt maken voor het transport van regionaal groen gas naar het Gasunie-netwerk. Hiervoor is een aantal technische aanpassingen nodig op bestaande afsluiterlocaties van Gasunie en bij koppelingen met de regionale netten, waaronder de plaatsing van een groen gas booster. Er wordt gewerkt aan drie aansluitingen op de groengas-verzamelleiding voor de regionale netbeheerders Rendo (omgeving Coevorden) en Coteq (omgeving Hardenberg).
Gasunie Deutschland wordt momenteel geconfronteerd met talrijke verzoeken van producenten van groen gas om hun installaties aan te sluiten. Dat heeft twee oorzaken: enerzijds loopt de 20-jarige subsidieregeling van de overheid voor energieopwekking met behulp van het geproduceerde groen gas af en anderzijds zijn de lokale of regionale distributienetten niet in staat om de hoeveelheid groen gas permanent te absorberen.
Dit betekent een uitdaging voor de Duitse transportnetbeheerders. Ze zijn wettelijk verplicht om groen-gasinstallaties aan te sluiten, afhankelijk van de technische haalbaarheid. In 2023 is GUD begonnen met de aansluiting van een biomethaaninstallatie in het gebied Kirchlinteln/Armsen. Het project moet in het voorjaar van 2024 operationeel zijn.
Eemsgas Op basis van de FEED-studie die eind 2022 is afgerond, hebben Perpetual Next en Gasunie het Eemsgas-plan in 2023 geëvalueerd. De aandeelhouders onderzoeken nu technologie-alternatieven voor de vergassingsinstallatie, die groen gas gaat produceren op basis van houtachtige reststromen. Belangrijke voorwaarden zijn dat de technologie commercieel haalbaar en opschaalbaar moet zijn en een significante bijdrage moet kunnen leveren aan de 2 bcm-doelstelling. In 2023 is een nieuwe technologie geselecteerd op grond waarvan het project begin 2024 zodanig wordt herzien dat een investeringsbesluit rond het einde van 2024 haalbaar blijft.
SKW Alkmaar De SKW-installatie in Alkmaar heeft in 2023 regelmatig gas ingevoed in het hogedruknet van Gasunie gedurende diverse kortdurende testperioden, wat op 13 februari 2023 een bezoek opleverde van de minister van Klimaat en Energie. In de loop van het jaar is veel aandacht gestoken in het optimaliseren en robuust maken van de gehele keten die nodig is voor het maken van groen gas volgens de superkritische watervergassingstechnologie van SCW Systems. Inmiddels zijn alle vergassers gereed om te gebruiken vanaf het moment dat de congestie op het elektriciteitsnet in Boekelermeer (Alkmaar) is opgelost. Voor 2024 is het doel om een duurtest van 2500 uur te realiseren, als startsignaal voor de structurele productie van groen gas.
‘First Dates’ voor vraag en aanbod waterstof
Producenten en afnemers vinden elkaar met Match & Connect Gasunie is ervan overtuigd dat waterstof een onmisbare schakel wordt in ons toekomstige, duurzame energiesysteem. Daarvoor is het wel noodzakelijk dat de producenten en gebruikers van waterstof elkaar weten te vinden. We merkten dat bedrijven grote ambities hebben, maar behoefte hebben aan hulp bij de koppeling tussen vraag en aanbod. Daarom introduceerde Gasunie het online platform Match & Connect als hulpmiddel voor het ontwikkelen van de waterstofketen.
Online koppelen Voor zover we weten is Match & Connect wereldwijd de eerste in zijn soort. Het is geen handelsplatform maar beter te vergelijken met een datingsite. Eindgebruikers, producenten en shippers (handelaren) van over de hele wereld kunnen een online account aanmaken en zo met elkaar in contact komen. Nadat het contact is gelegd, is het aan de marktpartijen zelf om buiten Match & Connect tot afspraken te komen. Gasunie heeft geen actieve rol in het koppelen. We faciliteren het platform, maar hebben verder geen toegang tot de profielen en onderlinge communicatie.
Positieve reacties Match & Connect is in mei 2023 tijdens de World Hydrogen Summit in Rotterdam officieel gelanceerd, een toepasselijke gelegenheid om te laten zien wat Gasunie voor de waterstofmarkt kan betekenen. Al direct waren gebruikers uit meerdere landen en continenten actief op het platform. Begin februari 2024 waren er 169 profielen aangemaakt op het platform.
De waterstofmarkt gaat waarschijnlijk enorm groeien. Match & Connect is een handig instrument om deze nog jonge markt te helpen volwassen te worden. Het is mooi dat Gasunie het initiatief hiervoor heeft genomen; dat versterkt de positie van Nederland in het waterstofdomein en past bij de rol die Nederland wil innemen.
Cookie-instellingen
Om uw ervaring te verbeteren, maken we gebruik van cookies. Cookies helpen ons om de website te optimaliseren en statistieken te verzamelen.
U kunt uw cookie-voorkeuren aanpassen door te klikken op de knop 'Cookie-voorkeuren'. Hier kunt u aangeven welke soorten cookies u wilt accepteren of weigeren.
U kunt uw keuzes te allen tijde wijzigen door terug te gaan naar deze instellingen via de link 'Cookie-instellingen' onderaan elke pagina.
