Het aanbod van en de vraag naar groene waterstof moet van de grond af aan worden opgebouwd, net als de transportverbindingen tussen aanbieders en vragers en opslagfaciliteiten. Hier werken een groot aantal partijen bij samen. Om de waterstofketen tot ontwikkeling te helpen brengen, hanteert Gasunie een vierpijler-strategie: Transport, Import, Opslag en Offshore. 

Nederland

Gasunie-dochter Hynetwork Services is in 2021 gevraagd door de Nederlandse overheid om in drie fasen een nationaal waterstoftransportnet aan te leggen dat de belangrijkste industriële clusters met elkaar verbindt.

• Fase 1 (2026): Het verbinden van de industriële clusters aan de kust (Zeeland, Rotterdam-Moerdijk, Noordzeekanaalgebied, Noord-Nederland). In de eerste fase is ook een verbinding met opslag in Zuidwending en een eerste verbinding met België en Duitsland voorzien.
• Fase 2 (2028): Het verbinden van fase 1 met het industriële cluster Limburg. De verbindingen met België en Duitsland worden uitgebreid, mede omdat Duitsland naar verwachting steeds meer geïmporteerde waterstof nodig zal hebben.
• Fase 3 (2030): Het verbinden van de westelijke en oostelijke routes met een zuidelijke route die ook aansluit op de Belgische waterstofinfrastructuur bij Sas van Gent en Dilsen. Het verbinden van Den Helder aan de bestaande routes.

Met behulp van deze landelijke infrastructuur wordt Nederland de toegangspoort naar Europa voor de wereldwijde waterstofmarkt. In 2024 willen we een definitieve investeringsbeslissing gaan nemen over fase 1. Het Waterstofnetwerk Nederland wordt naar verwachting 1.183 kilometer lang en zal voor 85-90% bestaan uit herbestemde aardgasleidingen uit het landelijke aardgasnetwerk van GTS. Het nationale waterstofnet is inmiddels opgenomen in de Rijkscoördinatieregeling, waardoor het rijk de coördinatie neemt voor ruimtelijke procedures. Hynetwork Services transporteert sinds 2017  in Zeeuws-Vlaanderen waterstof tussen chemiebedrijf Dow Chemicals en kunstmestproducent Yara.

Gasunie verwacht dat Hynetwork Services rond 2025 ook wordt aangewezen als publieke waterstofnetbeheerder in Nederland. Van 2025 tot en met 2030 zal er een overgangsregime voor toegang tot het transportnet bestaan, waarbij het aan Hynetwork Services en geïnteresseerde bedrijven zelf is om onderling afspraken te maken over de toegang. Daarna zal toezichthouder ACM de transporttarieven bepalen die Hynetwork Services in rekening kan brengen en zal ACM erop toezien dat elke partij die dat wenst toegang krijgt.

Duitsland

In het Noorden van Duitsland, waar het aardgasnet van GUD ligt, werkt Gasunie aan het project HyPerLink. Dit waterstoftransportnet krijgt een lengte van 663 kilometer en gaat voor circa 75% uit herbestemde aardgasleidingen bestaan. HyPerLink komt mogelijk in aanmerking voor een IPCEI-subsidie van € 160 miljoen. Gasunie hoopt eind 2023 de investeringsbeslissing voor HyPerLink te nemen, waarna het eerste deel, inclusief aansluiting op Nederland, in 2026 gereed kan zijn. Onze nieuwe entiteit Gasunie Energy Development GmbH houdt zich met de realisatie bezig.

HyPerLink zal in zijn eindvorm havens in het Noorden van Duitsland verbinden met het Ruhrgebied, aansluiten op de Nederlandse en Deense waterstofnetten, en onderdeel gaan uitmaken van een Duits nationaal waterstofnet. De Duitse overheid overweegt de vorming van een landelijk dekkende waterstof-TSO waarbij op dit moment nog onduidelijk is hoe die zich verhoudt tot de gas-TSO's die delen van hun aardgasnetten willen converteren naar waterstof.

Om de klimaatdoelstellingen te halen zal een substantieel deel van de totale Noordwest-Europese vraag naar waterstof moeten worden geïmporteerd vanuit andere landen. Gasunie onderzoekt in Nederland en Duitsland de mogelijkheden om waterstof(drager)terminals te ontwikkelen.

Er worden verschillende internationale ketens en technologieën ontwikkeld om waterstof te transporteren, waaronder ammoniak, vloeibaar waterstof en zogenaamde liquid organic hydrogen carriers (LOHC’s). Gasunie verwacht dat ammoniak als waterstofdrager een belangrijke rol gaat spelen. Waterstof kan na verbinding met stikstof in de vorm van ammoniak efficiënter in grotere hoeveelheden worden getransporteerd, opgeslagen en daarna weer worden omgezet naar waterstof. Daarnaast kunnen bestaande technologieën en markten worden gebruikt en is groen geproduceerde ammoniak ook direct toepasbaar als CO₂-vrije brandstof voor bijvoorbeeld de scheepvaart of als grondstof voor bijvoorbeeld de productie van kunstmest.

Gasunie, HES International (HES) en Vopak hebben in 2022 een samenwerkingsovereenkomst ondertekend voor de ontwikkeling van een importterminal voor groene ammoniak op de Maasvlakte bij Rotterdam. Het streven is dat deze ACE Terminal vanaf 2026 operationeel zal zijn.

Op de beoogde locatie kunnen schepen vanuit de gehele wereld aanleggen om ammoniak te lossen. Vervolgens kan de ammoniak hier worden omgezet en verder worden getransporteerd naar eindklanten via het waterstofnetwerk in Nederland en Duitsland. Door het gebruik van bestaande infrastructuur kan de ontwikkeling worden versneld. Bovendien is deze locatie goed gepositioneerd vanwege de ruimte voor verdere uitbreiding en groei. Ook in Eemshaven en Brunsbüttel onderzoekt Gasunie de mogelijkheden voor de bouw van waterstof(drager)terminals.

Om het toekomstige Nederlandse waterstofnet de gewenste stabiliteit te geven, is een grootschalige centrale opslagfaciliteit nodig. Gasunie-dochter HyStock werkt aan de mogelijkheid om in Zuidwending vier zoutcavernes te realiseren voor grootschalige waterstofopslag; zodat op een veilige, efficiënte en betrouwbare manier grote hoeveelheden energie kunnen worden opgeslagen. Demonstratietests hebben in 2022 goede resultaten laten zien. 

HyStock gaat nu verdere stappen zetten in de richting van de ontwikkeling van een eerste zoutcaverne, die in 2026 in bedrijf kan komen mits de vergunningen tijdig gereed zijn. Een aanvraag is gedaan om de komst van de opslagfaciliteit onder de Rijkscoördinatieregeling te laten vallen. 

In Duitsland participeert Gasunie in het waterstofopslag-pilotproject H2Cast, waarmee we voorsorteren op een positie in de toekomstige Duitse waterstofopslagmarkt. 

Vier Noordzeelanden hebben in 2022 in de Esbjerg-declaratie aangekondigd de Noordzee als ‘groene energiecentrale’ te ontwikkelen. In 2030 willen ze via grootschalige offshore-windparken een elektriciteitsproductiecapaciteit van 65 GW realiseren, waarvan 20 GW bestemd is voor het maken van groene waterstof. Deze zal mogelijk voor een deel ook offshore worden geproduceerd.

Voor het ontsluiten van deze offshore geproduceerde groene waterstof zijn binnen Gasunie diverse onderzoeken gestart. Onderzoek naar het offshore waterstofnetwerk gaat inzicht geven in de systeemeisen, kosten en route(s) vanaf de waterstof-productielocaties op zee naar de aanlandingspunten op land waar de waterstof wordt overgedragen aan het (onshore) nationale waterstofnetwerk. De minister voor Klimaat en Energie is voornemens om Gasunie aan te wijzen als waterstofnetbeheerder op zee.

Om grootschalige uitrol en integratie van windenergie verder uit de kust mogelijk te maken tegen de laagste maatschappelijke kosten onderzoekt Gasunie daarnaast de ontwikkeling van energiehubs. Hierbij worden windparken aangesloten op centraal in de zee gelegen knooppunten, welke met elkaar en de Noordzeelanden worden verbonden door kabels en/of pijpleidingen.