09 Leveringszekerheid

Transport van aardgas is de huidige kerntaak van Gasunie. In Nederland en Noordwest-Duitsland worden deze taak uitgevoerd door respectievelijk Gasunie Transport Services (GTS) en Gasunie Deutschland (GUD). Als netbeheerders zijn ze verantwoordelijk voor het beheer, de werking en de ontwikkeling van hogedruk-transportnetten. De waarde van het getransporteerde en opgeslagen aardgas is enorm.

GTS biedt gastransportdiensten aan en diensten die daarmee verband houden, zoals kwaliteitsconversie en balancering. GTS is onder meer verantwoordelijk voor:

• het beheer, de werking en de ontwikkeling van het gastransportnet op economische basis;
• de bewaking van een veilig, betrouwbaar en doelmatig transportsysteem;
• voldoende transportcapaciteit;
• de koppeling met andere netten, zowel nationaal als internationaal;
• de uitvoering van een aantal publieke taken (zie hieronder);
• beheren gaskwaliteit; en
• het balanceren van het net.

Er is nieuwe wetgeving in voorbereiding waardoor GTS de wettelijke taak krijgt om jaarlijks advies te geven over de leveringszekerheid van aardgas.

Publieke taken Nederland

In de Gaswet is ook opgenomen dat GTS een aantal taken heeft die het publieke belang dienen. 

• GTS vervult een rol in de situatie die ontstaat wanneer een leverancier van aardgas in gebreke blijft wat betreft de levering van gas aan de kleinverbruikers. GTS heeft in die situatie de taak het proces zo goed mogelijk te begeleiden -eventueel door de levering van gas tijdelijk over te nemen- zodat de getroffen kleinverbruikers volgens de procedure zo spoedig mogelijk gas van een andere leverancier kunnen betrekken.
• GTS is er verantwoordelijk voor dat kleinverbruikers (huishoudens, grote gebouwen en kleine industrieën) bij een temperatuur van - 9°C of lager nog steeds voldoende gas krijgen. Daarvoor moet GTS zelf volume en capaciteit contracteren. 
• GTS zorgt ervoor dat het gas uit kleine velden in het gastransportsysteem kan worden opgenomen.

De ACM houdt toezicht op de uitvoering van de wettelijke taken die aan GTS zijn opgedragen. De Gaswet stelt in Nederland eisen aan de wijze waarop GTS zijn taken vervult.

Taken Duitsland

In Duitsland heeft Gasunie-dochter GUD wettelijke en publieke taken die in grote lijnen vergelijkbaar zijn met die van GTS. De BNetzA houdt toezicht op de uitvoering van deze taken.

Klimaatadaptatie

Vanwege het grote belang van leveringzekerheid voor Gasunie, staat ons klimaatadaptatiebeleid in dienst van dit materiële thema. De assets van Gasunie zijn en worden ontworpen met het oog op langdurig veilig gebruik. We bestuderen hoe we bij het ontwerpen, bouwen, modificeren en beheren van onze huidige en toekomstige assets risicogebaseerd rekening moeten houden met de mogelijke gevolgen van klimaatverandering gedurende de verwachte levensduur van de asset; zoals de invloed van hitte, droogte, extreme neerslag en wateroverlast.

Klimaatadaptatie-risico’s

In 2024 hebben we een proces opgezet om risico's, maatregelen en aanpassingsplannen voor onze netwerken te beoordelen en vast te stellen. In 2025 gaan we, samen met andere netbeheerders, maatschappelijke organisaties en de overheid, onderzoeken welke klimaatdata we gaan gebruiken om deze risico's en maatregelen te bepalen.

Per asset willen we elke vijf jaar een uitgebreide analyse maken om de klimaatrisico's te beoordelen. De eerste resultaten verwachten we in 2025.

Bestaande en nieuwe assets

Bij ontwikkelen van nieuwe assets houden we standaard rekening met de risico’s van  klimaatverandering. Voor het bestaande netwerk voeren we (regionale) stresstests uit en gaan we toetsen in hoeverre het bestaande netwerk voldoende robuust gebouwd is om ook bij klimaatverandering zijn functie naar behoren uit te kunnen blijven voeren. Deze stresstests kunnen worden uitgevoerd in samenwerking met andere netbeheerders en naar behoefte van de betreffende Veiligheidsregio.

Veiligheid

De netten van Gasunie behoren tot de zogeheten vitale infrastructuur. Transport en opslag van energie is zo vitaal voor de samenleving dat uitval of verstoring tot ernstige maatschappelijke ontwrichting kan leiden en een bedreiging kan vormen voor de nationale veiligheid.

De veranderende geopolitieke situatie in de afgelopen jaren heeft geleid tot nieuwe bedreigingen. Deze ontwikkelingen zorgen voor een verhoogde aandacht voor bestaande beveiligingsmaatregelen in alle domeinen en een verhoogde focus op bedrijfscontinuïteit en veerkracht. Er is een algemeen besef dat deze aspecten constante aandacht nodig hebben.

Onze focus op beveiliging kent drie verschillende elementen. 

• Met collega-netbeheerders hebben we in Netbeheer Nederland-verband een weerbaarheidsstrategie opgesteld, die de vormt de basis vormt voor een Gasunie-weerbaarheidsprogramma dat militaire en hybride dreigingen adresseert en die we ook afstemmen met het ministerie van KGG. 
• We adviseren in de totstandkoming van wetgeving zoals de Energiewet (deze omvat passages over het wegnemen van risico’s bij inkoop en aanbesteding), de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten en de Cyberbeveiligingswet (beide nu in de consultatiefase). 
• Bij nieuwe energie-infrastructuren die we aanleggen en bij bestaande infrastructuren waar we vervangingsinvesteringen uitvoeren, nemen we ‘security by design’ mee als bouwprincipe. 

Fysieke veiligheid

Onze beveiligings- en bedrijfscontinuïteitsmaatregelen, veerkracht en resultaten in 2024 waren passend bij de fysieke interne en externe bedreigingen. Er waren geen verstoringen met impact op de essentiële bedrijfsprocessen en diensten. Potentiële crisissituaties en bedrijfsverstoringen zijn adequaat opgelost.

ICT-veiligheid

Onze IT-beveiligings- en bedrijfscontinuïteitsmaatregelen, veerkracht en resultaten in 2024 waren passend bij de digitale interne en externe bedreigingen. Er waren geen ICT-verstoringen met impact op de essentiële bedrijfsprocessen en diensten. Potentiële crisissituaties en bedrijfsverstoringen, bijvoorbeeld als gevolg van kwetsbaarheden in de software van leveranciers, zijn adequaat opgelost.

Wat doet Gasunie op het gebied van ICT-beveiligingsbeheer?

• ICT-beveiliging, bedrijfscontinuïteit en crisisbeheer maken deel uit van onze governance-structuur;
• We monitoren continu systemen, netwerken, applicaties en diensten op incidenten, gebeurtenissen en bedreigingen, zoals datalekken en cyberaanvallen;
• We passen ons beleid en onze crisisplannen voortdurend aan op basis van veranderende interne en externe risicobeoordelingen;
• We voeren regelmatig interne en externe beveiligingsaudits en penetratietests uit op de systemen, producten en praktijken van het bedrijf die invloed hebben op gebruikersgegevens en systeemtoegang;
• Onderdeel van de ISO27001-certificeringen zijn de verplichte jaarlijkse audits. Deze worden al tien jaar jaarlijks uitgevoerd door onafhankelijke auditors voor Nederland en acht jaar voor Duitsland, met positieve beoordelingen;
• Overheden voeren cybersecurity-inspecties uit op basis van Europese en nationale wetten en regelgeving. Daarnaast voeren we zelfevaluaties uit zoals vereist door de Nederlandse, Duitse en Britse overheid;
• We nemen deel aan verschillende, (periodiek) terugkerende cyberbeveiligings- en crisisbeheersingsoefeningen binnen de energietransportsector en met de overheid;
• We voeren in Nederland en Duitsland bedrijfsbrede bewustmakingsprogramma’s uit die alle aspecten van informatiebeveiliging omvatten, om onze medewerkers bewust te maken van informatiebeveiligingsrisico’s en hun gedrag te verbeteren.

ICT-veiligheid in Duitsland

Om de ICT-risico’s in een voortdurend veranderende omgeving het hoofd te bieden, heeft GUD in 2024 een nieuwe afdeling ‘Weerbaarheid & Beveiliging’ opgericht, waarin de activiteiten op het gebied van informatiebeveiliging, fysieke beveiliging, bedrijfscontinuïteitsbeheer en noodbeheer zijn gebundeld. Deze benadering draagt bij aan de voorbereiding op de invoering van de ‘NIS-2 Implementatie- en Cybersecurity Versterkingswet’ en de ‘KRITIS Parapluwet’, die momenteel in het Duitse wetgevingsproces zijn.

LNG Nederland (MT)

Als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne in 2022 is de import van Russisch gas naar Noordwest-Europa via de bestaande pijpleidingverbindingen volledig gestopt. In reactie daarop is de invoer van met name Noors pijpleidinggas en door zeetankers aangevoerd vloeibaar aardgas (LNG) sterk toegenomen.

In Nederland werkten Gasunie en Vopak in 2024 aan uitbreiding van de capaciteit van de vaste LNG-terminal op de Maasvlakte (Gate terminal). Het gaat om de bouw van een vierde tank, die de hervergassingscapaciteit van Gate van 12 bcm naar 16 bcm brengt en waarvoor de investeringsbeslissing in 2023 werd genomen. Bij de tijdelijke terminal in de Eemshaven onderzoeken Gasunie en Vopak een technische optimalisatie van de bestaande installatie van 8 bcm naar 10 bcm. De investeringen op de Maasvlakte zijn geschikt voor de transitie naar waterstof.

EemsEnergyterminal is oorspronkelijk voor een periode van vijf jaar gecontracteerd. Gasunie en Vopak onderzoeken of de exploitatie moet worden verlengd voor de energiezekerheid en de energietransitie. Uit een gezamenlijke marktconsultatie die we in 2024 hielden, kwam naar voren dat er in de Eemshaven marktvraag is naar import van LNG en waterstof en de export van CO₂. In 2025 nemen we een besluit over het verlengen.

LNG Duitsland (MT)

Gasunie is toekomstig operator van German LNG, een vaste LNG-terminal in Brunsbüttel die naar verwachting vanaf eind 2026 jaarlijks zo'n 10 bcm aardgas kan hervergassen en aan het Duitse net kan leveren. In 2024 ontving German LNG van de staat Sleeswijk-Holstein de bouwvergunning. De kosten van het project bedragen € 1,3 miljard en worden gedragen door de drie aandeelhouders: Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) namens de Duitse overheid (50%), RWE (10%) en Gasunie (40%).

Marktpartijen hebben inmiddels vijf tijdelijke LNG-terminals gerealiseerd aan de Duitse kust in de Noord- en Oostzee. Twee van deze terminals (Brunsbüttel en Stade) liggen in het netwerkgebied van Gasunie Deutschland waardoor GUD opdracht heeft gekregen om ze aan te sluiten. In het voorjaar van 2024 werden de aansluitingspijpleidingen voor beide terminals op tijd voltooid ondanks zeer uitdagende weers- en bodemomstandigheden.

In Brunsbüttel en Stade zijn vorig jaar ook bouwwerkzaamheden gestart voor de aanleg van twee landgebonden terminals (waarvan German LNG er een is). Deze terminals zijn bedoeld om de tijdelijke terminals te vervangen, wat gepland staat voor 2026-2027. Voor GUD betekent dit dat de verbindingsleiding tussen haar netwerk en Stade met 18 kilometer moet worden verlengd. Het is de bedoeling om begin 2026 met de bouw te beginnen.

Om de grote invoedingsvolumes van de vaste LNG-terminals aan te kunnen, bouwt GUD verderop in haar netwerk een nieuwe pijpleiding met een lengte van ongeveer 87 kilometer. De bouw start begin 2026. De bestaande pijpleiding NEL wordt ingezet om de volumes richting Greifswald transporteren.

Om deze transportroute te realiseren is een drukverhoging nodig. Het bestaande compressorstation in Embsen heeft te weinig capaciteit en daarom wordt het nieuwe compressorstation Achim West toegevoegd. De definitieve investeringsbeslissing is genomen en de bouw start begin 2025. Het is de bedoeling om de eerste twee elektrisch aangedreven compressoreenheden eind 2026 in gebruik te nemen en de derde eenheid begin 2027. Dit gaat het aardgasgebruik van GUD vanaf 2027 significant verlagen.

Naast de import van LNG is de import uit Noorwegen de belangrijkste pijler voor de gasvoorzieningszekerheid in Duitsland. Aan de kust van de Noordzee staat het compressorstation Rysum, dat de druk levert om de transportcapaciteit voor de Noorse gasvolumes mogelijk te maken. Sinds het stopzetten van de Russische gaslevering via Nord Stream draait Rysum bijna volledige bedrijfsuren gedurende het hele jaar. We gaan station Rysum renoveren en verduurzamen.

In Duitsland verstaan we hieronder: het aantal keren dat onze infrastructuur niet in staat was om voldoende gas te leveren aan een klant. De scores van Gasunie in Nederland en Duitsland worden opgeteld om de totale score te bepalen. Onze interne eis is dat het aantal transportonderbrekingen per jaar nooit hoger is dan zes.

Uncontrolled events

Uncontrolled events zijn incidenten met gasuitstroom ((aard)gas, waterstof, stikstof, lucht) van meer dan 14.000 m³ uit een door Gasunie beheerde drukhouder met een ontwerpdruk van 8 bar of hoger. We hebben met ingang van 2022 de eis van het maximum aantal uncontrolled events aangescherpt van jaarlijks 3 naar jaarlijks 2.

Voor zowel transportonderbrekingen als uncontrolled events heeft geen validatie door een externe partij, niet zijnde onze accountant, plaatsgevonden.

Uncontrolled events

Er zijn in 2024 geen uncontrolled events geweest (2023: 0).